Wat betekent meertaligheid voor samenlevingen, individuen en het onderwijs? Tijdens het jaarlijkse LeidenGlobal event werd deze vraag centraal gesteld. In het kader van de Europese Dag van de Talen bespraken experts uit verschillende disciplines hoe taaldiversiteit ons dagelijks leven vormt: politiek, sociaal, cognitief, economisch, in het onderwijs en binnen gezinnen.
Aan een panel werd een drietal stellingen gepresenteerd. Dit panel bestond uit Karijn Helsloot (oprichter stichting Taal naar Keuze), Hannah de Mulder (Linguistics, Universiteit Leiden), Carmen van den Bergh (ervaringsdeskundige en docent Universiteit Leiden) en Khalid Mourigh (taalwetenschapper, schrijver en onderzoekers Meertens Instituut). Rik van Gijn (bijzonder hoogleraar etnolinguïstische vitaliteit en diversiteit in de wereld, Universiteit Leiden) modereerde de discussie.
De stellingen
1. In Nederland moet men zich aanpassen aan een meertalige realiteit, niet andersom.
De panelleden benadrukten dat meertaligheid geen uitzondering is. Migranten zijn vaak meertalig, maar ook hele landen functioneren met meerdere talen. Volgens Karijn Helsloot is het Europese taalbeleid altijd gericht geweest op meertaligheid, en zij pleitte voor een “2+1”-model: Nederlands en Engels voor iedereen, plus één taal naar keuze.
Hannah de Mulder wees erop dat migratie altijd zal blijven bestaan, waardoor nieuwkomers de Nederlandse taal zullen moeten leren. Tegelijkertijd is het belangrijk dat de samenleving zich ook aanpast, bijvoorbeeld door praktische informatie zoals afvalinstructies meertalig aan te bieden.
Carmen van den Bergh benadrukte dat het spreken van de moedertaal binnen gezinnen de ontwikkeling van kinderen juist versterkt. Khalid Mourigh stelde dat er een hiërarchie bestaat tussen talen: Europese talen worden vaak positief beoordeeld, terwijl talen als Koerdisch of Turks nauwelijks erkenning krijgen. Zijn vergelijking was treffend: niemand vraagt zich af of het leren van Engels de Nederlandse taal bedreigt, maar voor andere talen, zeker niet-westerse talen, bestaat die zorg wel.
2. Meertaligheid is geen obstakel voor taalontwikkeling, maar een krachtig leermiddel – mits het onderwijs dit erkent en ondersteunt.
Volgens Hannah de Mulder ontstaat meertaligheid vooral door taalaanbod in combinatie met betekenisvolle sociale interactie. Karijn Helsloot vulde aan dat scholen beter in kaart zouden kunnen brengen welke talen leerlingen spreken, zodat ook de moedertaal actief ingezet kan worden bij taalverwerving.
Khalid Mourigh wees op de situatie van veel allochtone kinderen die standaard Arabische les kregen, terwijl dat niet hun eigen thuistaal was. Hierdoor werd de verbinding met hun eigen taal juist verzwakt. Ook straattaal verdient volgens hem erkenning, omdat deze een weerspiegeling is van migranten- en jeugdculturen.
Hannah benadrukte daarnaast dat taal sterk context gebonden is: hoe iemand spreekt verschilt per situatie, bijvoorbeeld tijdens een sollicitatie of in een gesprek met vrienden.
3. De toekomst van het onderwijs in Nederland is meertalig – óók als het gaat om het behoud van Nederlandse taal en cultuur.
Volgens Carmen van den Bergh is meertaligheid noodzakelijk om te kunnen functioneren op de arbeidsmarkt en in een steeds internationalere wereld. Hannah de Mulder stelde dat het cruciaal is dat kinderen eerst leren lezen en schrijven in hun moedertaal, omdat dit het leren van het Nederlands vergemakkelijkt. Zonder deze basis kan het juist ontmoedigend werken.
Tegelijkertijd werd er gewezen op de spanning rondom de status van het Nederlands zelf. Carmen benoemde dat taalstudies een slecht imago hebben, terwijl uit het publiek de zorg werd geuit dat het Nederlands steeds minder wordt gewaardeerd. Khalid Mourigh reageerde dat de Nederlandse taal voor veel Nederlanders het belangrijkste onderdeel van hun identiteit vormt. Karijn Helsloot voegde hieraan toe dat meertaligheid in het onderwijs juist zal bijdragen aan het behoud van het Nederlands.
De discussie liet zien dat meertaligheid een realiteit is die niet genegeerd kan worden. Het kan een krachtig middel zijn voor persoonlijke ontwikkeling, onderwijs en maatschappelijke verbinding, mits er erkenning is voor de diversiteit aan talen.
Het LeidenGlobal Annual Event 2025 werd georganiseerd door het Nederlands Instituut voor het Nabije Oosten (NINO) en de Faculteit Archeologie in samenwerking met het Leiden University Centre for Linguistics bij het Rijksmuseum van Oudheden.
verslag: Eline Hoeken, LeidenGlobal
fotografie: Shunita Gerritsen, LeidenGlobal